De herziening van het pensioenstelsel staat voor de deur. Voor de overstap naar een nieuw pensioencontract is 4 jaar de tijd. Maar de nieuwe normen voor de pensioencommunicatie gelden meteen. Als de Wet toekomst pensioenen gaat gelden, moeten pensioenfondsen daar dus klaar voor zijn. Hoe gaat u keuzebegeleiding vorm geven? Wat moet het pensioenfonds doen als een deelnemer geen keuze maakt? Keuzebegeleiding zit tussen informeren en adviseren in. De norm ervoor is open. Standaardopties hebben in de praktijk grote invloed.

Kiezen met consequenties…
Deelnemers hebben wat te kiezen voor hun pensioen. Eerst een hoger en daarna een lager pensioen? Ruil je het partnerpensioen uit voor een hoger ouderdomspensioen? Deze keuzes hebben grote invloed op het pensioeninkomen voor later van deelnemers en hun partners. Een goede en passende keuze maken is dus belangrijk. Daarom moeten pensioenfondsen in het vervolg expliciet informeren over de gevolgen van keuzes voor het pensioen. Er komt daarvoor een nieuwe open norm: Het pensioenfonds begeleidt de (gewezen) deelnemer, gewezen partner of pensioengerechtigde op een adequate wijze bij het maken van een pensioenkeuze, zorgt voor de inrichting van de keuzeomgeving en stelt de belanghebbende daarmee in staat om een passende keuze te maken.

…en sturen in het belang van de deelnemer
Pensioenfondsen moeten de keuzeomgeving zorgvuldig inrichten. Doel is dat deelnemers weloverwogen keuzes maken die zo veel mogelijk in hun belang zijn. En passen bij hun eigen situatie. Er gaat altijd enige sturing uit van de manier waarop je keuzes aan deelnemers voorlegt. Een keuzeomgeving die aansluit bij een doelgroep van deelnemers is belangrijk. Ook dan blijkt nog dat deelnemers moeite hebben om keuzes te maken. Ze kunnen de gevolgen ervan namelijk vaak niet goed overzien. Daarom zijn standaardopties heel belangrijk. Die moeten aansluiten op de voorkeuren van deelnemers en zijn/haar financiële doelstelling. Kiezen heeft immers consequenties, maar niet-kiezen ook.

Link naar andere organisaties voor inzicht in de gevolgen
Pensioenfondsen hoeven niet te informeren over de gevolgen van een keuze voor belastingen en toeslagen. Maar die gevolgen kunnen er wel degelijk zijn. Zo kan een toeslag dalen als de deelnemer kiest voor eerst een hoger pensioen en daarna een lager pensioen. Goed om als pensioenfonds dan te verwijzen naar relevante websites. Bijvoorbeeld van de Belastingdienst of de Sociale Verzekeringsbank. Bij voorkeur via een link waarmee de deelnemer direct bij de relevante informatie uitkomt.

Staat partner onverwacht met lege handen?
De open norm van de keuzebegeleiding richt zich niet op de partners van deelnemers. Maar bij uitruil van partnerpensioen in ouderdomspensioen is de toestemming van de partner wel nodig. De Ombudsman Pensioenen gaf in een recente blog aan dat het voorkomt dat partners formulieren voor uitruil tekenen bij het kruisje. Zonder te beseffen dat ze daardoor geen partnerpensioen krijgen als hun partner overlijdt. De Ombudsman Pensioenen doet de suggestie te checken of het aanvraagformulier duidelijk maakt dat het partnerpensioen definitief vervalt na uitruil. En om de partner een eigen schriftelijke bevestiging te sturen. Of om te bellen met de partner. Sommige partners zien dan alsnog af van de uitruil. Het lijkt ons wenselijk om de belangen van partners bij de ontwikkeling van de keuzeomgeving mee te nemen.

Keuzebegeleiding ligt tussen informeren en adviseren
In de huidige regelgeving staan bijna alleen verplichtingen om te informeren. Een uitzondering is de verplichting om te adviseren bij een premieovereenkomst met beleggingsvrijheid. Invulling van de keuzebegeleiding ligt in het gebied tussen informeren en adviseren. Het wordt niet verplicht om te adviseren over pensioenkeuzes. Een pensioenfonds mag persoonlijk advies geven als een deelnemer dat vraagt. Bijvoorbeeld over waardeoverdracht of uitruil. Wat pensioenfondsen niet mogen is een financieel product aanbevelen of daarover bemiddelen. Maar dat is niet aan de orde bij het maken van keuzes die er zijn in de pensioenregeling.

Begin met de voorbereiding
De norm voor keuzebegeleiding is nieuw. En kan al per 1-1-2022 gelden. Het is daarom goed om nu al na te denken over wat dat straks betekent. Wat wilt u bijvoorbeeld aanbieden als standaardoptie in de keuzeomgeving? Die standaardoptie, ook wel default genoemd, is immers waar deelnemers automatisch op uitkomen als ze geen keuze maken. En denk ook alvast na over de positie van partners in het keuzeproces. Want zeker daar waar de deelnemer kiest voor uitruil van het partnerpensioen in ouderdomspensioen, staat de partner met lege handen als de deelnemer onverhoopt komt te overlijden.

Auteur: Leo Blom, juridisch beleidsadviseur