Termen als ‘opbouwpercentages’ en ‘indexaties’ verdwijnen in het nieuwe pensioenstelsel. Daarvoor in de plaats komt de ‘levensloop van een individu’. Een andere manier van denken. Maar hoeveel weten pensioenfondsen eigenlijk over die ‘levensloop’ en het ‘individu’? Om een optimaal beleggingsbeleid voor het individu te halen, is het belangrijk om de risicobereidheid en het risicodraagvlak te meten. Maak daarnaast afspraken over omgang met de AOW. En zorg dat pensioenfondsen rekening kunnen houden met elders opgebouwd pensioen.

Levensloopmodel vervangt pensioenopbouw en indexaties
Bij premieovereenkomsten gaat de premie in een persoonlijk pensioenvermogen. Pas rond pensioendatum zet je dat om in een uitkering. Het beleggingsbeleid is leeftijdsafhankelijk en volgt uit een levensloopmodel. Meer risico voor jongeren en afbouw van risico voor ouderen.

Risicobereidheid: meten is weten
Hoeveel beleggingsrisico ‘optimaal’ is volgens het levensloopmodel, hangt af van de risicobereidheid. Pensioenfondsen onderzoeken straks verplicht periodiek de risicopreferentie. Kenmerken als leeftijd, geslacht en inkomen voorspellen de risicobereidheid namelijk niet. De risicobereidheid moeten pensioenfondsen straks per leeftijdscohort vastleggen als basis voor het leeftijdsafhankelijk beleggingsbeleid.

Risicodraagvlak: effect verhouding kapitaal en nog in te leggen premie
De verhouding tussen het pensioenkapitaal en de nog verwachte premie-inkomsten is ook erg belangrijk. Levensloopmodellen gaan er vaak van uit dat de verwachte premie-inkomsten ‘risicovrij’ zijn. Daardoor is het voor jongeren optimaal om met het (relatief kleine) pensioenkapitaal erg risicovol te beleggen. Voor ouderen is het beter om minder risico te nemen met hun (relatief grote) pensioenkapitaal.

Meenemen AOW betekent meer risico bij pensioen
De volgende vraag is: kijk je alleen naar het aanvullend pensioen? Of neem je ook de AOW mee? Dat maakt behoorlijk uit. De AOW is in het levensloopmodel ‘risicovrij’. Neem je dus die ‘risicovrije’ AOW mee, dan kan je risicovoller beleggen met het aanvullend pensioenkapitaal. Zo bereik je weer een optimale risico-diversificatie.

Slapers minder risico en actieven meer risico
En is het wel logisch om voor iedereen van dezelfde leeftijd, zeg 50 jaar, ook op dezelfde manier te beleggen? Een 50 jarige slaper heeft alleen een pensioenkapitaal maar geen premie-inkomsten. Volgens een levensloopmodel (zonder AOW) is een wat minder risicovol beleggingsbeleid dan beter. Een 50 jarige net nieuw binnengekomen actieve heeft misschien juist nauwelijks pensioenkapitaal maar wel nieuwe premie-inleg. Daardoor kan je weer beter wat risicovoller gaan beleggen.

Deelnemer met pensioen op meerdere plekken
Een pensioenfonds ziet echter vaak slechts het pensioen dat de deelnemer daar heeft opgebouwd. Dat levert op deelnemersniveau mogelijk suboptimaal beleid op. Stel dat een deelnemer op vier plekken (kleine) pensioenen heeft. Vervolgens besluiten de uitvoerders van elk van deze vier (kleine) pensioenen om maar flink risicovol te beleggen. Van het pensioen dat bij elk van hen in beeld is maakt de AOW immers een groot deel uit. Maar doordat er 4 kleine pensioenen zijn, was voor het totale pensioen een minder risicovol beleggingsbeleid beter.

Maak afspraken in de sector
Zicht op het volledige pensioen is dus belangrijk. Maar ook lastig om goed in kaart te brengen. Daarom kun je ook afspraken maken. Bijvoorbeeld om pensioenen beter bij elkaar te houden door standaard waardeoverdrachten te doen. Of pensioenuitvoerders toegang te geven tot de gegevens over alle verwachte pensioenen van hun deelnemers. Of door binnen de sector afspraken te maken over het al dan niet meenemen van de (volledige) AOW in een levensloopmodel.

Toekomst ook combinatie van wonen, zorg en pensioen?
Idealiter stem je het pensioenbeleid ook af op bijvoorbeeld wonen en zorg. Maar laten we beginnen met het optimaliseren van het beleid voor iemands totale pensioen. Dan ligt daarna de weg voor een verdere optimalisering van pensioen over de levensloop vanzelf open.

Agnes Joseph, Actuaris