Een bekend Engels gezegde luidt: “time flies when you’re having fun”. Tijd vliegt niet alleen als we ons vermaken, maar ook als we druk zijn. Over het wetsvoorstel Wet toekomst pensioenen en de lagere regelgeving is steeds meer bekend. We laten het huidige stelsel achter ons en we wrikken onszelf los van de oude manier van denken. In de lagere regelgeving staan steeds meer normen dicht. Wat betekent het als pensioenfondsen alleen nog maar de regels hoeven te volgen? Wat is de verantwoordelijkheid van pensioenfondsen bijvoorbeeld bij 'zorgplicht'. Is het wel in het belang van de deelnemer als het fonds niet mag nadenken en bijvoorbeeld de deelnemer alleen nog maar begeleidt in het maken van keuzes? Wij denken dat dat niet in het belang van de deelnemer is.

'Goed bestuurderschap' bestaat niet
We vallen meteen met de deur in huis: 'goed bestuurderschap' is zowel in de huidige Pensioenwet en Wet verplichte beroepspensioenregeling als in het wetsvoorstel Wet toekomst pensioenen en de daarbij horende lagere besluiten voor meer dan 1 uitleg vatbaar. Ter vergelijking, een werkgever weet, als het goed is, wanneer hij een 'goed werkgever' is vanwege het beginsel van 'goed werkgeverschap'. Voor pensioenfondsen bestaat dit niet. Ook niet in het nieuwe pensioenstelsel.

Pensioenfondsen blijven werken met het containerbegrip 'zorgplicht'
Zorgplicht is aan de hand van open normen en concrete informatieplichten verankerd in de wet. Bijvoorbeeld de open norm 'evenwichtige belangenafweging' dat een pensioenfonds de verantwoordelijkheid geeft om het transitieplan te beoordelen. Stel de werkgever, sociale partners of de beroepspensioenvereniging kiezen ervoor bestaande aanspraken niet in te varen. Dan moet het pensioenfonds op basis van deze open norm beoordelen of dit niet tot een 'onevenredig nadeel' leidt voor de actieve en inactieve deelnemers. De wet bepaalt welke elementen het pensioenfonds bij deze beoordeling moet meewegen. Helder is dat de verantwoordelijkheid volgt uit de open norm.

Steeds checken: zijn we op het goede spoor?
Het voordeel van zo’n open norm is dat het pensioenfonds actief afweegt of de gemaakte keuzes, in ons voorbeeld de beoordeling van het transitieplan met daarin het besluit om niet in te varen, in het voordeel zijn van actieve en inactieve deelnemers. Dit betekent dat het pensioenfonds nadenkt over de eigen deelnemerspopulatie, de kenmerken van de pensioenregeling nu en straks, de uitvoering van deze regeling en de invloed die de transitie heeft. Het nadenken hierover biedt het pensioenfonds de kans om nog eens goed naar 'de winkel' te kijken. Naar zichzelf: het bestuur, de organisatie en de processen. En naar de klant: de actieve en inactieve deelnemers. Dit kan leiden tot nieuwe inzichten om hun wettelijke taak zo goed mogelijk uit te voeren. Het zijn van ‘goed huisvader’ bij uitvoeren van de pensioenregeling. Zie het als een vorm van zelfreflectie: zijn en blijven we op het goede spoor?

Nadenken niet meer nodig, gewoon de regels volgen
De meerwaarde van deze mogelijkheid tot zelfreflectie is nog duidelijker als we kijken naar de omgekeerde situatie. Een situatie waarin pensioenfondsen niet langer over de marge beschikken om 'de winkel' op basis eigen inzichten open te houden. Een situatie waarin het pensioenfonds slechts, passief, 'strikt de regels toepassen'.Een pensioenfonds hoeft dan niet langer na te denken of de pensioenregeling wel het belang van de deelnemers dient. Die taak wordt dan overgenomen door de wetgever of de toezichthouder. Vraag is echter of de wetgever dan wel toezichthouder 'de winkel', de actieve en inactieve deelnemers en de uitvoering kent? Zeker niet zoals het pensioenfonds. Kortom, open normen zijn nuttig en misschien zelfs wel noodzakelijk.

Het fonds begeleidt, de deelnemer draagt het risico
Een voorbeeld maakt dat duidelijk. Zowel in het wetvoorstel als in de lagere regelgeving staat het containerbegrip 'zorgplicht'. Een voorbeeld hiervan is de introductie van een nieuwe open norm keuzebegeleiding. In het nieuwe pensioenstelsel is het pensioenfonds niet langer verplicht om vooraf een bedrag of aanspraak te garanderen. Nu enkel de premie vastligt, hoeft het pensioenfonds niet langer de risico’s voor tegenvallende resultaten te dragen. Dit risico komt voor rekening van de deelnemer. Om de deelnemer te beschermen en te helpen bij het maken van goede keuzes worden de informatieplichten van het pensioenfonds en de pensioenuitvoerder uitgebreid. Dit wordt gekoppeld aan de open norm keuzebegeleiding. Het pensioenfonds wordt uitgedaagd om na te denken over de huidige manier van informatievoorziening naar de deelnemer toe. Met de nieuwe norm kijkt het pensioenfonds naar de huidige inrichting, naar de gewijzigde belangen van de actieve en inactieve deelnemers en naar hun eigen taken en verantwoordelijkheden. Het pensioenfonds kent de winkel per slot van rekening het beste. Hier zie je het nut van een open norm.

Haal het beste uit jezelf
Hou dus de open normen open zodat pensioenfondsen het beste uit zichzelf kunnen halen om hún deelnemers een goede pensioenregeling te kunnen aanbieden.

Auteur: An Wouters, pensioenjurist