Maakt het economisch uit of je de premie of de uitkering belast?

Christel Janssen
In Nederland betaal je geen belasting over de ingelegde pensioenpremies. Pas als je een pensioenuitkering krijgt, betaal je daarover belasting. De overheid zou ook ervoor kunnen kiezen om de pensioenpremies te belasten. Het vermogen en de uitkering worden dan vrijgesteld van belasting. Christel Janssen, actuarieel adviseur, onderzocht de Nederlandse economie onder deze 2 pensioenbelastingsystemen in haar masterscriptie. Ze won er de Netspar Thesis award mee. Het blijkt dat het Nederlandse bruto nationaal product hoger is wanneer we de pensioenpremies belasten in plaats van de pensioenuitkeringen, omdat mensen meer gaan werken. Hoe zit dit?

3 mogelijke momenten om belasting te heffen
Wereldwijd worden verschillende methoden van pensioenbelasting toegepast. Pensioensparen omvat 3 belangrijke transacties, elk met de mogelijkheid voor belastingheffing: (i) bij het sparen van een deel van het inkomen, (ii) wanneer de pensioenpremies en vermogenswinsten accumuleren, en (iii) bij het ontvangen van pensioenuitkeringen. Een drietal letters beschrijft het pensioenbelastingsysteem. In Nederland worden bij de eerste en tweede pijler de eerste twee momenten van belastingheffing vrijgesteld (E), terwijl het derde moment belast wordt (T). Met de zogenaamde “omkeerregel” wordt de belastingheffing uitgesteld tot het moment van uitkeren van het pensioen. Hiermee kent Nederland een EET-systeem, hierna het belaste uitkering systeem genoemd. Wanneer de overheid de pensioenpremies belast en de laatste twee momenten van belasting vrijstelt, wordt dit een TEE-systeem genoemd (hierna het belaste premie systeem).

Onderzoek naar de Nederlandse economie onder 2 verschillende pensioenbelastingsytemen
Christel Janssen vergelijkt de economie onder het belaste uitkering systeem met het belaste premie systeem in de context van Nederland. Hiervoor maakte ze gebruik van een overlappend generatie (OLG) model. Een OLG-model wordt toegepast in de kwantitatieve analyse van publieke vraagstukken over intergenerationele herverdeling. Dit model heeft ze aangepast om de specifieke kenmerken van het Nederlandse pensioenstelsel weer te geven, inclusief de verplichte pensioenbijdragen van veel werknemers in Nederland.

Vermogen daalt, maar onder de streep economische groei
De studie onthult dat de economische output (het bruto nationaal product) onder het belaste premie systeem hoger is dan onder het belaste uitkering systeem. Het vermogen in de Nederlandse economie onder het belaste premie systeem neemt weliswaar af door de afschaffing van de uitgestelde belastingheffing. Maar dit wordt gecompenseerd door een aanzienlijke toename van de arbeidsparticipatie. Wanneer de overheid pensioensparen eveneens gaat subsidiëren onder het belaste premie systeem, dan stijgt de economische output. Het helpt namelijk de nadelen van hogere belastingtarieven tijdens het werkzame leven te beperken.

Uitkomsten afhankelijk van of mensen echt meer gaan werken
De gevoeligheidsanalyse laat zien dat de conclusie, dat de economische output onder het belaste premie systeem hoger is dan onder het belaste uitkering systeem, afhankelijk is van bepaalde aannames. Je kunt bijvoorbeeld bediscussiëren of mensen meer zouden werken bij een ander pensioenbelastingstelsel. Wanneer de gemiddelde arbeidstijd onder het belaste premie systeem gelijk is aan die onder het belaste uitkering systeem, dan zal de economische output onder het belaste uitkering systeem hoger uitvallen. Bovendien blijkt dat het belaste premie systeem het gemiddelde economische welzijn van de bevolking verlaagt, vooral onder de hoogste inkomensgroepen.

Geen bewijs dat overheid beter af is bij belasting op uitkeringen
Demografische scenario's wijzen erop dat de economische output onder zowel belaste uitkeringen als belaste premie vergelijkbaar reageert op demografische veranderingen, met nuances in de impact op verschillende componenten van de output. Bestaande literatuur suggereert dat het belaste uitkering systeem de overheid beter beschermt, aangezien de belastinginkomsten uit pensioenuitkeringen dan hoger zouden zijn wanneer de overheid ook veel staatspensioen moet betalen. Haar studie kan deze gedachte echter niet bevestigen.

De omkeerregel ligt niet onder vuur
Het is dan ook geen onderwerp dat binnenkort bij u op de bestuurstafel ligt. Maar Christel Janssen houdt van macro-economische vraagstukken waarin heel veel facetten een rol spelen. En bovendien zit het OLG-model wiskundig erg mooi in elkaar. Redenen om hier eens goed in te duiken. Ze won de Netspar Thesis Award met haar masterscriptie ‘Comparative analysis of economic consequences of pension tax systems: EET vs. TEE in the Netherlands amid demographic changes.’

Christel Janssen, actuarieel adviseur.

Bart Boon, senior manager group strategie:
Volgens het Netspar-juryrapport is Christel's thesis van hoog academisch niveau. Als haar begeleider vanuit Achmea kan ik dat bevestigen. De Thesis Award is wat mij betreft dan ook dik verdiend. Ik ben er trots op dat Christel als actuarieel adviseur voor Achmea Pensioenservices werkt. Ook omdat zij gewoon een hele prettige collega is.

Nieuwsgierig geworden?

Lees haar hele masterscriptie